امام جمعه باید با همه مردم پدرانه رفتار کند
رهبر انقلاب اسلامی، در دیدار اخیر با جمعی از ائمه جمعه سراسر کشور، به تشریح بعضی از ملاحظاتی که باید از جایگاه امام جمعه و تریبون نماز جمعه مد‌نظر قرار گیرد پرداختند و فرمودند: «نماز جمعه به خاطر خصوصیّاتی که دارد، یک فریضه‌ی صد درصد استثنائی است؛ ما شبیه نماز جمعه هیچ چیز نداریم.» ۱۴۰۱/۰۵/۰۵
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر با ائمه جمعه، نماز جمعه را یک فریضه صد درصد استثنائی خواندند. نمازجمعه چه خصوصیاتی دارد که نسبت‌به سایر فرائض دینی باید آن‌را ممتاز و استثنائی دانست؟
نماز جمعه جزو شعائر است. شعائر یعنی هر چیزی که حیات اجتماع دین را حفظ و احیا می‌کند. ما مأمور هستیم اولاً در حوزه‌ی زندگی شخصی عبادت داشته باشیم اما دین فقط در آنجا تمام نمی‌شود. دین باید حیات اجتماعی داشته باشد. هر چیزی که نشانه کارکرد اجتماعی دین باشد جزو شعائر است. در قرآن کریم نسبت به شعائر تأکیدات ویژه‌ای وجود دارد. «ذَٰلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» و لذا دین ما برای اجتماعات ثوابی را درنظر گرفته که برای عبادات فردی وجود ندارد. ثواب عبادات جمعی مثل ثواب نماز جمعه، نماز عید فطر، نماز عید قربان و همچنین حج است. این موارد هریک نشان‌های کارکرد اجتماعی دین هستند. خواهری که حجابش را رعایت می‌کند این کار او جزو شعائر است. برای حجاب در برخی کشورهای اروپایی جریمه وضع میکنند، چرا؟ درحالی‌که اگر یک خانم بالاتر از حجاب را داشته باشد اما نه به‌عنوان دین با آن کاری ندارند. چون این نشان از حیات اجتماعی دین دارد. در بعضی از کشورهای اروپایی برای گلدسته رفراندوم گذاشتند و تحریم کردند. کلیسا هم منبر دارد ولی گلدسته فقط مخصوص اسلام است؛ بنابراین گلدسته هرجا باشد نشان می‌دهد که آنجا اسلام حضور دارد و کارکرد اجتماعی دین را نشان می‌دهد. به‌همین‌دلیل آنها نسبت‌به مناره و گلدسته حساس‌اند.نماز جمعه هم جزو همین شعائر است. نماز جمعه حیات اجتماعی دین را می‌رساند. جمعیت زیادی از مردم آنجا حاضر می‌شوند، مطالب بصیرتی را می‌شنوند، آگاه می‌شوند، با مصالح امت و ترفندهای دشمن آشنا می‌شوند. خطیب باید خبر آفاق را به مردم برساند. از این جهت این کار برکاتی دارد که هیچ فریضه دیگری ندارد. درحالی‌که عید فطر یکبار در سال است ولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود که من حاضرم چندین‌بار عیدفطر را از دست بدهم ولی عید جمعه را از دست ندهم. این یکی از وجوه استثنایی بودن نماز جمعه است که رهبر انقلاب اسلامی هم به این ویژگی اشاره داشتند. دلیلش همین روایت است. آن‌قدر استثناست که امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌گوید حاضرم آن اعیاد را از دست بدهم ولی نمازجمعه را از دست ندهم. به‌همین‌دلیل اگر ما نماز جمعه را تقویت کنیم، شعائر دین و حیات اجتماعی آن را حفظ کرده‌ایم و این امر برای صاحب شریعت بسیار بسیار مهم است. می‌بینید که حزب و احزاب چقدر پول خرج میکنند، برای اینکه چند نفر جمعیت را جمع کنند شیرینی و میوه می‌گذارند اما آن جمعیتی را که برای نماز جمعه جمع می‌شوند را نمی‌توانند جمع کنند. خدای متعال نماز جمعه را وضع کرده تا وسیله‌ای برای نقش برآب کردن ترفندها و حیله‌های دشمنان باشد. از این جهت هم نماز جمعه استثنایی است.
نماز جمعه یکی از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره‌ی قدرت نرم محسوب میشود و به تعبیر رهبر انقلاب اسلامی کوتاهی‌هایی در رابطه با قرار گرفتن نماز جمعه در جایگاه واقعی آن وجود داشته است برای جبران فاصله جایگاه فعلی نماز جمعه با وضعیت مطلوب آن چه کارهایی باید انجام داد؟ علی‌رغم تلاش‌هایی که انجام شده تا آن شرایط مد نظر هنوز فاصله هست. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر برخی از شاخص‌های لازم برای نماز جمعه و امامت جمعه را بیان کردند. مواردی از قبیل سلوک اجتماعی، معنویت، تقوا و عامل به تقوا بودن امام‌جمعه و ارتباط‌گیری با جوانان و مجموعه‌های خودجوش، گمنام، کم‌هزینه و بی‌ادّعائی که کار فرهنگی میکنند. ایشان در دیدارهای دیگر هم بر این موارد تأکید داشته‌اند که اگر کسی اینها را جمع‌آوری، باب‌بندی تقریبی و دسته‌بندی کند مطلب مدون بسیار خوبی پدید می‌آید. برای مثال یکی از مطالبی که همواره مورد تأکید از سوی ایشان بوده مطالعه برای خطبه‌ها است. خطبه باید پرمغز باشد. می‌دانید که اکنون اطلاعات مردم بسیار زیاد است. وقتی مردم می‌آیند می‌نشینند پای خطبه باید با دست پر بلند شوند و اعتقادشان این باشد که من اگر یک جمعه به نماز جمعه نروم، ضرر می‌کنم؛ یعنی امام‌جمعه آن‌قدر مطالب نفیس، پرفایده و مفید می‌گوید که فرد احساس می‌کند که نه خودم و نه بچه‌هایم نباید محروم شویم. باید افراد را برای چالش‌های فرهنگی-تربیتی‌ای که با آن مواجه می‌شوند تربیت کنیم. نماز جمعه باید پناهگاهی باشد که بچه‌ها بیایند و رشد عقلانی-معنوی پیدا کنند. یکی از بهترین محل‌های تربیتی و علمی نماز جمعه است. رهبر انقلاب اسلامی بر غنای محتوای خطبه تأکید دارند؛ یعنی خطبه اگر پربار نباشد، اصلاً رکن اصلی نماز جمعه به هم ریخته است. یک ملاحظه‌ای دیگر طولانی نشدن خطبه‌ها است. خطیب جمعه می‌تواند بخشی از مطالبش را در خطبه‌های هفته‌ی آینده بیان کند.
هنری که برای موزه نبود
مرحوم دکتر حبیب‌الله صادقی از هنرمندان متعهدی بود که از آغاز انقلاب اسلامی، هنر خویش را به خدمت مردم و آرمان انقلابی آنها درآورد. وی از نقاشانی بود که در جریان نهضت امام خمینی رحمةالله‌علیه تنها به نظاره‌گری نپرداخت، با مردم همراه شد و برای حمایت از مبارزه علیه رژیم طاغوت، هنر و ذوق متعهد خویش را به میدان آورد. این همراهی البته بدون شناخت نبود. مرحوم صادقی عقیده داشت مفهوم مقاومت در هنر مفهوم جدیدی نیست و هم‌زمان با استعمار غرب شروع شده و همواره در پی آن بوده تا از فرهنگ یک ملت در برابر دشمن استعمارگر دفاع کند.دکتر حبیب‌الله صادقی پنجم مرداد ۱۴۰۱ در ۶۵ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. رهبر انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت این هنرمند برجسته و انقلابی را تسلیت گفتند.
استاد صادقی از هنرمندان وفادار به انقلاب اسلامی و مجاهدی نستوه بود. وی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با ورود به بخش فرهنگی سپاه پاسداران، آثار فراوانی را در قالب‌های گرافیکی، تصویرسازی و کاریکاتور برای دفاع از ارزش‌های انقلاب طراحی و اجرا نمود. سپس با تأسیس "حوزه اندیشه و هنر اسلامی" به‌عنوان یک عضو فعال به آن پیوست و پس از وابسته شدن این مرکز "مردم‌نهاد" به سازمان تبلیغات اسلامی در همان‌جا به کار خود ادامه داد. وی هم‌زمان به تعلیم هنرجویان جوان متعهد نیز می‌پرداخت و پس از ایجاد دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه شاهد و نیاز به استادان مجرب و مؤمن به انقلاب و دعوت از ایشان، به عضویت هیئت‌علمی آن دانشکده درآمد و تا پایان عمر در این سمت انجام‌وظیفه کرد.مرحوم حبیب‌الله صادقی در طول تدریس و فعالیت علمی در آن دانشکده، آثار متعدد و کم‌نظیری را در قالب نقاشی، کاریکاتور و تصویرسازی و حتی نگارگری به تصویر کشید. وی را می‌توان فعال‌ترین هنرمند حوزه هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی دانست، چراکه در تمامی موضوعات و مسائل روز انقلاب، با آثار زیبایی که خلق می‌کرد به عهدش با انقلاب عمل می‌نمود و هم‌زمان به فعالیت‌های اجتماعی و انقلابی نیز می‌پرداخت. مسئولیت برگزاری برنامه‌های جشنواره‌ای و نشست‌های علمی و کارگاه‌های موقت هنری برای نمایش توانمندی هنرمندان جبهه انقلاب اسلامی، یک نمونه از فعالیت‌هایش بود. او سالیان متعددی مسئولیت کمیته هنری ستاد مرکزی دهه فجر انقلاب اسلامی را عهده‌دار بود و بیش از ده‌ها پوستر ویژه دهه فجر را رایگان و بدون هیچ چشم‌داشتی طراحی و اجرا کرد. مرحوم صادقی حدود چهار سال مسئولیت اداره کل تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را عهده‌دار بود و با عملکرد خوب و درخشانی که داشت هنرمندان تجسمی زیادی را از طیف‌های مختلف فکری جذب کرد. موارد مختلفی از این قبیل اقدامات در زندگی هنری پرثمر او وجود دارد.
تولی و تبری در هنرنکته قابل‌ذکر در مورد شخصیت هنری وی هم سیاست‌گذاری فرهنگی برای طراحی آثار است. با نگاهی به سیر آثار متوجه می‌شویم که ایشان در دو جهت "تولی" و "تبری" آثارش را اجرا کرده است. تابلوهایی که اغلب در اندازه‌های بزرگ با مضامین عاشورایی، شهادت، معرفی مقام و شخصیت والای شهدا، مضامین عرفانی، حماسه‌های انقلاب و امثال آن اجرا شده و زینت‌بخش موزه‌ها و گنجینه‌های کشور است. این آثار به‌قدری ازنظر هنری ارزشمندند که باید کتاب مستقلی درباره آن تألیف و بیان هنرمندانه و تفکر حاکم بر آنها موردبحث و بررسی قرار گیرد.
جلوه دیگر آثار ایشان در جهت "تبری" از تفکر طاغوت جدید و قدیم و مظاهر نکبت‌بار آنها بوده است. این آثار دارای ویژگی خاصی است که کمتر در آثار هنرمندان همفکر او مشاهده میشود. استاد صادقی جنایات منافقین و گروه‌های محارب را با زیرکی و تیزبینی و با استفاده از عناصر بصری نقاشی، خصوصاً نمادهای شیطانی رایج در این گروه‌های منحرف به تصویر کشیده است. جنایات آل‌سعود و صدام و رهبران آمریکا، اسرائیل و سران اروپایی را نیز با همین شیوه هنری ترسیم کرده است. نقد بر وضعیت زندگی انسان غرب‌زده امروز که دلقک‌وار اسیر زندگی شهوانی دنیای دنی شده، مجموعه زیبا و متفکرانه دیگری بود که چند سالی بود آن‌را شروع کرده بود و قصد داشت این مجموعه را در خارج از کشور به نمایش بگذارد.
باید گفت این آثار می‌توانند در موزه‌ها و گالری‌های مشهور جهان به نمایش درآمده و مورد استقبال هنرمندان و صاحب‌نظران هنری قرار گیرد. البته ایشان در چندین نمایشگاه خارجی شرکت داشته و آثارشان هم بسیار موردتوجه قرار گرفته است. حتی یکی از مؤسسات بین‌المللی، بخشی از یکی از آثارش را برای نماد خود استفاده کرد.
نظم بین‌الملل از سلطه غرب فاصله گرفته است
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار آقای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با تأکید بر ضرورت عملیاتی شدن تفاهم‌ها و قراردادهای بین دو کشور، به‌صراحت، دیدگاه جمهوری اسلامی ایران درباره بعضی موضوعات مانند سیاست توسعه‌طلبی ناتو و مخالفت با تعرض به تمامیت ارضی سوریه و تغییر در مرز زمینی ایران و ارمنستان را تشریح کردند.
خوی توسعه‌طلبی ناتو یکی از موضوعاتی بود که رهبر انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور روسیه به آن اشاره کردند. ناتو چگونه بوجود آمد و اهداف توسعه‌طلبانه آن ریشه در چه عواملی دارد و چرا باید گسترش آن‌را یک تهدید دانست؟ درمورد ناتو باید عرض کنم که به‌هرحال این نهاد، بعد از پایان جنگ سرد، از طرف غرب به‌عنوان یک نهادی که باید جهانی بشود مورد توجه قرار گرفته بود. بر اساس منطق واقع‌گرایی که بنیان اصلی اتحادهای نظامی است، این اتحاد باید سال ۱۹۹۱، بعد از فروپاشی شوروی و بعد از انحلال پیمان ورشو پایان می‌یافت؛ اما کشورهای عضو ناتو آن را وارد فاز جدیدی کردند، سند استراتژیک ناتو را مورد بازبینی قرار دادند و اهدافش را از یک اتحادیه دفاعی صرف، به یک سازمان امنیتی فرامنطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل کردند و با این کار، بحث گسترش جغرافیایی، گسترش قلمرو اعضا، گسترش حوزه‌های مأموریتی و ماهیتی پیدا کرد؛ در نتیجه همه حوزه‌های امنیتی در شمار اهداف ناتو قرار گرفت و اعضای آن از اتحادیه اروپای غربی به اروپای شرقی گرفته تا حوزه بالتیک، با سازوکارها و ترتیبات فرعی، مثل طرح مشارکت برای صلح یا طرح اقدام برای عضویت و همکاری با کشورهای مختلف، تلاش کردند که ناتو به یک پیمان نظامی جهانی تبدیل بشود و مسیر گسترش را در پیش بگیرد؛ منتها، این مسئله با مانعی به نام روسیه مواجه بود. روس‌ها تا سال ۲۰۰۰ تقریباً گسترش ناتو را پذیرفته بودند. از سال ۲۰۰۳ به‌بعد است که دولت روسیه سعی کرد در مقابل این پیمان نظامی بایستد. اولین اقدام نظامی جدی‌اش هم در مقابله با ناتو سال ۲۰۰۸ در گرجستان، بعد سال ۲۰۱۴ در کریمه و نهایتاً هم جنگ سال ۲۰۲۲ اوکراین بود.لذا، مسئله این است که غرب، همچنان که سازمان تجارت جهانی یک اتحادیه و نهاد غربی بود، -آنها موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت را به یک سازمان جهانی تبدیل کردند- به‌دنبال این رفتند که این اتحاد نظامی که خاص اروپای غربی بود، به یک اتحاد اروپایی و بعد فراتر از اروپا و بعد هم جهانی تبدیل بشود؛ ولی به‌هرحال با یک مانع بزرگی به اسم روسیه مواجه شدند. از سال ۲۰۰۰ هم که پوتین به قدرت رسید، تلاش کرد که در مقابل این پیمان نظامی به‌تدریج بایستد و اقداماتی را انجام بدهد.
هدف اصلی، این بود که ساختارها و سازوکارهای غربی، تبدیل به یک امر جهانی بشود و کل جهان این سازوکارها و این ساختارها را بپذیرند؛ یعنی ساختارها و سازوکارهای سلطه غربی، به‌صورت یک نظام بین‌المللیِ تک‌قطبی و مبتنی بر سلطه آمریکا و غرب در بیاید و همچنین سازوکارها و ساختارهای سرمایه‌داری لیبرال بین‌المللی، مورد پذیرش کشورها قرار بگیرد و ناتو آن ابزاری بود که قرار بود در مقابل هر کشوری، اقدام کند که بخواهد برای این گسترش ساختارها و سازوکارها و نهادهای غربی مانعی ایجاد کند و ابزار نظامی سلطه بین‌المللی غرب باشد.
منبرهایی که مبارزین انقلابی را تربیت کرد
هیئت انصار الحسین علیه‌السلام از مجالس فعال و اثر گذار شهر تهران در دوران مبارزات علیه طاغوت بوده است. شرکت‌کنندگان در این هیئت از مبارزین نهضت امام خمینی رحمةالله‌علیه و سخنرانان و روحانیون آن نیز اغلب از شاگردان امام خمینی رحمةالله‌علیه بوده‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی از سخنرانان این هیئت در دوران مبارزات انقلاب اسلامی بود. مجموعه سخنرانی‌های ایشان در سال ۱۳۵۱ در هیئت انصارالحسین علیه‌السلام با موضوع تحلیل رسالت و مبارزات سیاسی ائمّه علیهم‌السلام در قالب کتاب «همرزمان حسین علیه‌السلام» به چاپ رسیده است.
بحث را از فضای هیئت انصارالحسین علیه‌السلام شروع کنیم. این هیئت در سالهای قبل از انقلاب چه فعالیت‌هایی داشت و چه معیارهایی برای دعوت از سخنرانان در آنجا مد نظر قرار میگرفت؟ آقای رخ صفت: پیش از سال ۴۲ هیئت انصارالحسین و همه هیئت‌هایی که در آن سال‌ها وجود داشت، روال عادی و معمولی داشت. مردم به جلسه می‌آمدند، سخنرانان سخنرانی می‌کردند، مداحی و سینه‌زنی برگزار و در نهایت جلسه به اتمام می‌رسید. این برای قبل از سال ۴۲ بود. اندک‌اندک که مبارزات شروع شد، ما و سایر دوستان‌مان بهترین پایگاه برای مبارزه و ارتباط داشتن و با هم مرتبط بودن را در هیئت انصارالحسین پیدا کرده بودیم. همه آنجا جمع می‌شدیم.مسئولین هیئت انصارالحسین چهره‌های موجهی بودند. حاج آقا میرخانی در مسجد امین‌الدوله دعاهای ابوحمزه پرشوری می‌خواند، یکی از شاگردان ایشان آقای بکایی است. پایگاه آنها مسجد امین‌الدوله بود، از آنجا به هیئت انصارالحسین می‌آمدند و بعد به بازار می‌رفتند. بعد از سال ۴۲ جلسات علاوه بر مداحی و سینه‌زنی و روضه‌خوانی، زمینه سیاسی و مبارزاتی داشتند. درآن زمان آیت‌الله خامنه‌ای، آقای هاشمی، شهید مطهری و شهید بهشتی از جمله سخنرانان مبارز بودند که از آنها برای سخنرانی در هیئت دعوت می‌شد.
ورود این چهره‌ها چه تغییر و تأثیراتی برای هیئت به ارمغان آورد؟ رخ صفت: آن طور که به خاطر دارم این بزرگواران مبارزه‌ای را با ترک عادات شروع کردند. مستمعین عادت داشتند وارد جلسه شوند، حرف‌ها را بشنوند و بروند. یکی از ابتکارات این بزرگواران در هیئت انصارالحسین این بود که گفتند جلسات باید محتوا داشته و مثل کلاس درس باشد. پایه را بر مبنای کلاس درس گذاشتند. گفتند باید در جلسات تخته سیاه بگذاریم. درس را بنویسیم. جلسه از حالت عادی بیرون آمد و کلاس درس شد.این برای خیلی از افراد ثقیل بود. تخته می‌گذاشتند و روایات و احکام را می‌نوشتند. شرکت‌کنندگان باید در هفته‌های بعد روایات را بازگو می‌کردند. اندک‌اندک هیئت انصارالحسین کلاس درس شد. مبارزین دور هم جمع می‌شدند. بعد از جلسه هم ردوبدل اخبار انجام می‌شد. بعد از یک ساعت ردوبدل اخبار به زور از خانه افراد بیرون می‌آمدیم. هفته‌های بعد مرتب این برنامه ادامه داشت. هیئت انصارالحسین سیار بود و در خانه‌ها برگزار می‌شد و با پشتکار دست‌اندرکاران هماهنگی‌ها انجام می‌شد و این کار ادامه پیدا کرد.
توکلی‌بینا: از بین شاگردان انقلابی امام خمینی رحمةالله‌علیه آیت‌الله مطهری، شهید بهشتی، آقای خامنه‌ای، آقای هاشمی و آقای باهنر تأثیر زیادی در حرکت مبارزات انقلابی و هدایت آن داشتند. اولین قشری که به امام رحمةالله‌علیه لبیک گفتند بازاریان تهران بودند، حتی بیش از روحانیت! تُجّار بازار تهران با امام رحمةالله‌علیه بیعت کردند و پای همه چیز ایستادند. وقتی امام رحمةالله‌علیه دستگیر شد بازار تهران ۱۴ روز تعطیل شد؛ این اقدامی بی‌سابقه بود.وقتی حرکت انقلابی از سال ۴۱ شروع شد ما با دوستان‌مان گروه گروه می‌شدیم و هر کاری اعم از چاپ، توزیع، پرداخت مالی و غیره را انجام می‌دادیم. حرکت حساب‌شده بود و این شاگردان خوب امام رحمةالله‌علیه برنامه‌ریزی کرده بودند به گونه‌ای عمل کنند که سیره ائمه را در مبارزه با ظلم و رژیم فاسد عملیاتی کنند. شاگردان امام رحمةالله‌علیه جهت گروه‌ها و مبارزه را تعیین می‌کردند و هیئت انصارالحسین هم یکی از این محافل بود. نه تنها آقای خامنه‌ای بلکه آقای هاشمی هم تخته سیاه می‌گذاشتند و آیات و روایات را می‌نوشتند و از مردم می‌خواستند یادداشت کنند و حتی هفته بعد از آنها سؤال می‌کردند.
«معصوم» بودن امامان(ع) با وجود اعتراف ایشان به خطا و گناه!
گاهی ائمه(ع) به عنوان سرمشق مردم سخن گفته اند و گفته هایشان جنبه تعلیمى داشته است و گاهی هم برای این بوده که بگویند ما بدون تکیه بر لطف خداوند از خود چیزى نداریم و این مواهب او است که ما را معصوم مى دارد. ضمن اینکه گناهان ایشان از نوع «ترک اولى» است؛ به معنی انجام فعل مباح و حتى مستحب در برابر کارى مستحب تر از آن، نه ترک واجب یا انجام گناه یا مکروه.
امامان(علیهم السلام) خودشان در لابه لاى کلمات شان اعتراف به خطا و گناه کرده اند؛ چگونه مى توان آنها را معصوم دانست؟ آنها در دعاهایشان از خدا طلب عفو و بخشش از گناه مى کنند که این خود دلیل بر عدم معصوم بودن آنها است. مثلا: امام امیرالمؤمنین على بن ابیطالب(علیه السلام) در خطبه 216 نهج البلاغه مى فرماید: «اِنّى لَسْتُ فى نَفْسى بِفَوْقِ اَنْ اُخْطى وَ لا آمَنُ ذلِکَ مَنْ فِعْلى اِلاّ اَنْ‌یَکْفىَ اللهُ مِنْ نَفْسى ما هُوَ اَمْلَکُ بِهِ مِنّى»؛ (من [خودم به عنوان یک انسان] خویشتن را بالاتر از آنکه اشتباه کنم نمى دانم و از خطا در کارهایم ایمن نیستم مگر اینکه خداوند مرا حفظ کند).(1)
شبیه این ایراد در مورد بسیارى از آیات مربوط به سرگذشت انبیاء در قرآن مجید نیز مطرح مى شود. در پاسخ به این سوالات به طور خلاصه و فشرده به چند نکته باید اشاره کرد:
1ـ در بسیارى از موارد، معصومان به عنوان یک سرمشق براى مردم سخن مى گفتند و گفته هاى آنها جنبه تعلیمى داشته است. جالب اینکه در تفسیر روح المعانى بعد از طرح اشکال در مورد على(علیه السلام)، همین پاسخ را آورده سپس مى گوید: قصد تعلیم آن گونه که در بعضى از دعاهاى پیامبر(صلى الله علیه وآله) است در کلام على(علیه السلام) بعید است.(2) معلوم نیست چرا در کلام پیامبر(صلى الله علیه وآله) بعید نیست اما در کلام على(علیه السلام) بعید است. این یک بام و دو هوا دلیلى جز تعصب عمیق این مفسر معروف ندارد.
2ـ در بعضى از موارد، هدف این بوده که بگویند ما بدون تکیه بر لطف خداوند از خود چیزى نداریم و این مواهب و امدادها و توفیقات او است که ما را معصوم مى دارد و به تعبیر دیگر جمله اى که از على(علیه السلام) نقل شده، درست بر عکس آنچه خرده گیران گفته اند دلالت بر معصوم بودن او به کمک الطاف الهى دارد؛ زیرا امام مى گوید من شخصاً (بدون پروردگار) از خطا مصون نیستم؛ و این موهبت جز به امداد پروردگار نیست و یا به تعبیرى که در سوره «یوسف» آمده جز «برهان رب» نیست.
3ـ بسیارى از امورى که به عنوان گناه در آیات یا دعاها آمده، چیزى جز «ترک اولى» محسوب نمى شود و مطابق تعبیر معروف، مصداق «حَسَناتُ الاَبْرارِ سَیِئاتُ المُقَرَّبینَ» است که مى گوید: (حسنات نیکان، گناهان مقرّبان محسوب مى شود).