رفتار پدرانه با همه،سلوک مردمی، مقابله با شبهات و تبیین مبانی انقلاب بویژه عدالت
رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز (چهارشنبه) در دیدار ائمه‌جمعه سراسر کشور، نماز جمعه را در سلسله قدرت نرم نظام اسلامی، حلقه‌ای بسیار مهم و فریضه‌ای استثنایی خواندند و تأکید کردند: امام‌جمعه سخنگوی انقلاب اسلامی است و یکی از وظایف اساسی او بازتولید مفاهیم معرفتی و مبانی انقلابی و پاسخگویی به شبهات با زبان روز و تبیین مستدل آنها و رفتار پدرانه با همه است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای سخنان خود با گرامی‌داشت ایام متعلق به اهل‌بیت علیهم‌السلام، به بیان اهمیت جایگاه نماز جمعه پرداختند و با اشاره به جایگاه استثنایی آن در میان فرائض دینی گفتند: «پیوند میان توجه به خدا و حضور و اجتماع مردمی»، «ذکر و یاد خدا به‌صورت دسته‌جمعی و نزول برکات آن بر جمع»، «استمرار بدون توقف نماز جمعه در هر هفته»، «پایگاهی مهم برای طرح مسائل مختلف جامعه اعم از مسائل فکری، خدمات اجتماعی، همکاری‌های عمومی و آمادگی‌ها و بسیج نظامی» و «آمیختن معنویت با سیاست» از مهمترین ویژگی‌های نمازجمعه است که آن را تبدیل به ظرفیت عظیم و فرصت فوق‌العاده کرده است.
ایشان افزودند: نماز جمعه با چنین ویژگی‌هایی، حلقه‌ای مهم در سلسله قدرت نرمِ مُفصل و طولانی نظام اسلامی است.
رهبر انقلاب اسلامی سپس با طرح این سؤال که «آیا در جمهوری اسلامی توانسته‌ایم، نماز جمعه را در جایگاه رفیع و شایسته خود قرار دهیم» گفتند: به نظر می‌آید کوتاهی‌هایی داشته‌ایم که باید همت کنیم تا این کوتاهی‌ها برطرف شود که در این میان، برخی مسائل بر عهده شخص ائمه‌جمعه است و برخی هم بر عهده مدیریت کلان ائمه جمعه.
رهبر انقلاب اسلامی درخصوص ائمه‌جمعه به دو موضوع اشاره کردند: ۱- منش و روش و شیوه زندگی امامان جمعه ۲- محتوای خطبه‌های نماز جمعه.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره منش و روش امام‌جمعه گفتند: امامان جمعه همانگونه که در خطبه های نماز جمعه، همه را امر به تقوا می کنند، خود نیز باید در تحصیل تقوا و عمل به آن حداکثر تلاش خود را انجام دهند زیرا اگر غیر از این باشد، نتیجه عکس خواهد داد.
ایشان «رفتار پدرانه با همه» را از دیگر الزامات رفتار و منش امام‌جمعه دانستند و افزودند: در نماز جمعه قشرها و سلایق مختلف حضور دارند، رفتار امام‌جمعه باید همانند رفتار پدر با فرزندان خود باشد و باید همه را بر سر سفره معنویت و دین بنشاند.
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به جشن میلیونی غدیر در تهران و حضور قشرها و ظواهر مختلف، آن را پدیده‌ای عجیب خواندند و خاطرنشان کردند: در این جشن همه جور آدمی حضور داشتند و همه نیز با وجود تفاوت‌های ظاهری طرفدار دین هستند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: من در یکی از سفرهای استانی در جمع علمای آن استان به حضور افراد مختلف در مراسم استقبال اشاره کردم و گفتم در میان مردم، افرادی گریه می‌کردند که شاید شما در برخورد با آنها احتمال دهید که حتی اعتقادی به دین ندارند در حالی که همه آنها معتقد به دین هستند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توصیه بعدی، امامان جمعه را به سلوک مردمی یعنی حضور در بین مردم و گفتگو با آنان توصیه کردند و افزودند: صِرفِ رفتن بین مردم کار مهمی است بنابراین از مردم فاصله نگیرید و ارتباطات خود را به یک گروه خاص محدود نکنید، البته در طول این سالها، شبکه امامت جمعه جزو مردمی‌ترین نهادهای انقلابی بوده است.
«ارتباط با جوانان و تدارک دیدن سازوکار مناسب برای آن» توصیه دیگر رهبر انقلاب بود.
ایشان با اشاره به فعالیت گروههای پُر شمار جوان، خودجوش، گمنام و بی‌ادعا در سراسر کشور، وظیفه ائمه‌جمعه را ارتباط با این گروهها و حمایت از آنان خواندند و گفتند: شرکت در خدمات اجتماعی، همچون کمک به مردم در حوادث طبیعی و در مقابله با کرونا و جمع‌آوری کمک‌های مؤمنانه برای نیازمندان جزو کارهای لازم امامان جمعه است که بعضی از ائمه‌جمعه نیز انصافاً در این زمینه خوش درخشیده‌اند.
رهبر انقلاب اسلامی در این زمینه تأکید کردند: ما طرفدار عدالت هستیم و پرچم آن را بلند کرده‌ایم اما تحقق عدالت بدون کمک به طبقه محروم و مستضعف معنا ندارد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توصیه‌ای دیگر، با قدردانی از تلاش‌های ستادهای برگزاری نماز جمعه در سراسر کشور، ائمه‌جمعه را به نظارت بر سلامت این ستادها سفارش کردند و با تأکید بر پرهیز از ورود در فعالیت‌های اقتصادی، خاطرنشان کردند: از فعالیت اقتصادی حتی به‌عنوان تأمین هزینه‌های نماز جمعه باید اجتناب شود چرا که آثار منفی ورود بعضی از آقایان محترم به این فعالیت‌ها، هنوز هم دامن‌گیر نظام اسلامی است.
ایشان اداره تشکیلات روحانیت و حوزه‌های علمیه را همواره مردمی خواندند و افزودند: حوزه‌های علمیه، مراجع و فضلای حوزه، وابسته به مردم هستند و احتیاجی به دولتها و قدرتها ندارند و این یک افتخار و امتیاز است. به همین علت است که حوزه‌های علمیه در قضایای مختلف توانسته‌اند بدون رودربایستی با دولتها در کنار مردم بایستند. بنابراین نمازجمعه نیز باید به همین شکل و با کمک‌های مردمی اداره شود.
رهبر انقلاب در ادامه به بیان چند نکته درباره خطبه‌های نمازجمعه و محتوای آنها پرداختند.
ایشان، خطبه نمازجمعه و خطیب آن را سخنگوی انقلاب اسلامی و تبیین‌کننده و مطالبه‌گر مبانی انقلاب خواندند و افزودند: هنر بزرگ خطیب جمعه این باشد که مفاهیم معرفتی و انقلابی همچون مسئله بسیار مهم عدالت، استقلال، حمایت از مستضعفین و پیروی از شریعت را متناسب با نیازهای روز و با ادبیات جدید بازتولید کند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه خطبه‌ها باید پُر مغز، آموزنده و پاسخگوی سؤالات عمومی باشد، گفتند: ادبیات خطبه باید گرم، صمیمی، اتحادآفرین، امیدبخش، بصیرت‌افزا و آرامش‌بخش به مردم باشد نه آنکه موجب اضطراب، حاشیه‌سازی، تلاطم روحی، بدبینی به وضع کنونی و آینده شود و برای هجمه معاندان نیز دستاویز ایجاد کند.
ایشان یک مأموریت مهم خطبه‌های نماز جمعه را مقابله با شبهه‌پراکنی‌های دائم بدخواهان دانستند و گفتند: میدان رزم امروز، میدان قدرت نرم است و دشمن در این میدان با شبهه‌افکنی به دنبال رخنه در دژ مستحکم ایمان مردم و از بین بردن آنان است چرا که عامل پیروزی انقلاب اسلامی و ایستادگی مردم در دفاع مقدس و فتنه‌ها و هر عرصه دیگر، ایمان مردم بوده است.
رهبر انقلاب، کار بزرگ جمهوری اسلامی را باطل کردن نقطه مرکزیِ هویتِ تمدن غرب یعنی «تفکیک دین از سیاست» خواندند و افزودند: جمهوری اسلامی با شعار دین، نه تنها خود را حفظ کرد، بلکه با پیشرفت ایران تلاش طولانی غربی‌ها برای ناسازگار نشان دین و سیاست را به چالش کشید بنابراین مافیای قدرتهای غربی که در رأس آن صهیونیستها و سرمایه‌داران آن هستند و آمریکا نیز ویترین آنها است، از این حقیقت درخشان عصبانی، و دائماً در حال طراحی برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی هستند.
رهبر انقلاب در ادامه به مسائلی که در روزهای اخیر درباره موضوع زن و حجاب مطرح است اشاره کردند و گفتند: این موضوعات از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره مطرح بوده است و اخیراَ هم بار دیگر به بهانه حجاب، همان تلاش های ناکام در حال تکرار است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: چند سال قبل، در جلسه ای، از من سؤال شد که در موضوع زن، در مقابل غرب چه دفاعی دارید که من گفتم «دفاع ندارم، حمله دارم. آنها که زن را تبدیل به کالا کرده اند، باید دفاع کنند و پاسخ دهند».
ایشان با طرح این سؤال که «چرا به یک‌باره و بار دیگر رسانه‌های رسمی و دولتی امریکا و انگلیس و مزدورانشان به بهانه حجاب، موضوع زن را مورد هجوم قرار داده اند؟ و آیا واقعاً غربی ها مدافع حقوق زن ایرانی هستند؟»، گفتند: غربی‌ها همان‌هایی هستند که اگر می‌توانستند آب را به روی ملت ایران ببندند، می‌بستند، همانطور که داروی کودکان پروانه‌ای را تحریم کرده‌اند و اجازه نمی‌دهند به این کودکان دارو برسد؛ حالا غربی‌ها واقعاَ دلسوز زن ایرانی هستند؟
رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: حقیقت قضیه این است که زنِ با شرف و با استعداد ایرانی یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین ضربه‌ها را به ادعاها و دروغ های تمدن غربی زده است و آنها از این موضوع به‌شدت عصبانی هستند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: غربی‌ها سالها است که می‌گویند تا زمانی که زن از قیود اخلاقی و شرعی رها نشود، نمی‌تواند پیشرفت کند و به مدارج عالیِ علمی، سیاسی و اجتماعی برسد اما زن ایرانی در بیش از چهل سال گذشته توانسته است با حجاب اسلامی و چادر در میدان‌های مختلف علمی، اجتماعی، ورزشی، سیاسی، مدیریتی، اقتصادی و فرهنگی حاضر شود و به موفقیت‌ها و سربلندی‌های بزرگ دست یابد.
ایشان تأکید کردند: موفقیت‌های زن مسلمان ایرانی باطل کننده تلاش های دویست، سیصد ساله غربی‌ها بوده و به همین علت آنها از زن ایرانی عصبانی هستند و به بهانه حجاب، اقدام به شبهه‌افکنی و فضاسازی می کنند.
رهبر انقلاب با اشاره به مطرح شدن موضوع حجاب در خطبه‌های نماز جمعه در هفته گذشته و همچنین در فضای مجازی و رسانه‌ها، خاطرنشان کردند: در این موضوعات باید بسیار متین و منطقی و به دور از احساساتِ بی‌مورد، ورود کرد و باید با دلایل روشن، آن منطق استعماری غربی افشا و تبیین شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تبیینِ همراه با متانت و اِتقان را در موارد دیگر نیز ضروری دانستند و افزودند: ممکن است در منطقه‌ای ناهنجاری وجود داشته باشد که امام‌جمعه با در نظر گرفتن همه ملاحظات، تصمیم به مطرح کردن آن در نمازجمعه دارد که باید با کیفیت مناسب و متناسب با جایگاه امام‌جمعه باشد.
رهبر انقلاب با تأکید مجدد بر مقابله با شبهات دشمن و لزوم جدی گرفتن وظیفه جهاد تبیین، گفتند: برخی افراد در جنگ سخت و در مقابل ضربات شمشیر ایستادگی کردند اما در میدان جنگ نرم و در مقابل شبهات زمین خوردند که البته یکی از دلایل این اتفاق، دنیاطلبی است.
ایشان، توصیه‌های بیان‌شده خطاب به ائمه‌جمعه را برای سخنرانی‌های ایام محرم نیز صادق دانستند و با تأکید بر ضرورت جذب مخاطب و تلاش برای ارتقاء اجتماع مردم در نمازهای جمعه، افزودند: بر خلاف برخی افراد که مدعیِ ضعیف شدن اعتقادات مردم هستند، مراسم‌های بزرگی همچون جشن غدیر، عزاداری‌های محرم و صفر، راهپیمایی اربعین و کمک‌های مالی مردم به حوزه‌های علمیه نشان‌دهنده قوی‌تر شدن ایمان و دین‌داری عمومی است و نباید ناتوانیِ فردی در جذب مردم به یک اجتماع به حساب بی‌دینی مردم گذاشته شود چرا که مردم در میدان هستند و این ما هستیم که باید با عمل به وظایف، خود را از میدان کنار نکشیم.
در ابتدای این دیدار، حجت‌الاسلام والمسلمین حاج‌علی‌اکبری رئیس شورای سیاستگذاری ائمه‌جمعه با اشاره به برگزاری فریضه نماز جمعه در ۹۰۰ پایگاه در سراسر کشور، گزارشی از رویکردها، برنامه‌ها و فعالیت‌های ناظر به افزایش کیفیت نمازهای جمعه بیان کرد.
میثاق تاریخی اربعین
تاریخچه زیارت اربعین و روایات معصومین درباره‌ی آن
زیارت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) در روز اربعین یکی از علامت‌های مؤمنان برشمرده میشود و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) در این زمینه توصیه‌های ویژه‌ای بیان کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار موکب‌داران عراقی در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۹۸ فرمودند: «اربعین جهانی شد و جهانی‌تر هم خواهد شد؛ این خون حسین‌بن‌علی است که بعد از ۱۴۰۰ سال دارد میجوشد و روزبه‌روز تازه‌تر میشود، روزبه‌روز زنده‌تر میشود؛ این همان پیام عاشورا است که از حلقوم اباعبدالله و حلقوم زینب کبریٰ (سلام الله علیهما) در نهایت غربت و تنهایی صادر شد و امروز فضای عالم را فرا گرفته است و فرا میگیرد.»
نگاهی به زیارت اربعین سید و سالار شهیدانهر ساله با فرارسیدن ایام اربعین سیدالشهدا جوش و خروش توصیف‌ناپذیری در میان دوست‌داران حسینی موج می‌زند. در کشور عراق از اقصی نقاط مختلف زائران حسینی پای پیاده راهی حریم عشق می‌شوند و عاشقانی دیگر کمر ارادت به خدمت‌گزاری آنان می‌بندند. هرچه در طول سال اندوخته‌اند در طبق عشق خالصانه خود می‌گذارند و در کمال تواضع و خاکساری تقدیم ارادتمندان حسینی می‌کنند. پس از سرنگونی صدام و صدامیان این سنّت حسنه که دچار محاق تهدید و ارعاب بعثیان شده بود، دوباره جوشیدن گرفت و به همگان نشان داد حرارت این عشق مکنونه‌ی الهی در سینه‌ی مؤمنان بالله نه سردشدنی است و نه خاموشی‌پذیر.
در چند سال اخیر غریو لبیک‌گویان حسینی به کشورهای مجاور به ویژه ایران عزیزمان رسید و جمعیت‌های انبوهی از دیار سلمان فارسی خود را در صفوف زائران سید و سالار شهیدان جای دادند و میهمان میزبانان آستان حسینی شدند. حضور پرچم‌ها، چهره‌ها، رنگ‌ها و آداب و رسوم گوناگون از کشورهای مختلف پنج قارّه‌ی جهان، در مسیر راهپیمایی اربعین جلوه‌های زیبا، شگفت و وصف‌ناپذیری از عشق الهی حسین (سلام‌الله‌علیه) به رخ می‌کشاند که گویا تمام امواج شوم رسانه‌های سردمداران جاهلیت نوین را درمی‌نوردد و همراه آوای «حبّ الحسین یجمعنا» آبی بر آتش نمرودی‌شان می‌ریزد تا گلستان کربلا، لاله‌های خونین خود را در برابر چشم حق‌جویان عالم قرار دهد و معنای وحدت کلمه و ائتلاف شکاف‌ها و تفرقه‌ها مصداقی حقیقی یابد. «سید جواد شُبَّر» در توصیف حال و هوای جان‌فزای اربعین حسینی حدود پنجاه سال پیش می‌نویسد که در این روز شمال و جنوب عراق همدیگر را در آغوش می‌گیرند و نغمه‌ی سرودها به زبان‌های عربی، ترکی، فارسی و اردو از مواکب به گوش می‌رسد. وی جمعیّت حاضر در این اجتماع را متجاوز از یک میلیون تن تخمین می‌زند. (۱) اکنون پس از گذشت حدود پنجاه سال سخن از سیل جمعیتی افزون از بیست میلیون زائر حسینی در اربعین سید و سالار شهیدان است.
اربعین هنگامه بی‌نظیر و استثنائی در تاریخ اسلام
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار جمعی از موکب‌داران عراقی فرمودند: «آنچه برای ما نقل میشود از رفتار شما برادران عزیز عراقی در مواکبِ میانِ راه و رفتار کریمانه‌ی شما با زائران حسینی، چیزهایی است که نظیر ندارد؛ در دنیای امروز این چیزها نظیر ندارد. همچنان که خود راهپیمایی اربعین در تاریخ نظیر ندارد، رفتار کریمانه‌ی شما هم حقیقتاً نظیر و شبیهی ندارد.» ۱۳۹۸/۰۶/۲۷
ظرفیت‌های پیاده‌روی اربعین از جنس ظرفیت‌های میدانی است. حضور هرچه بیشتر عزاداران و محبان اهل‌بیت و امام حسین علیهم‌السّلام در این راهپیمایی از کشورها و مناطق مختلف و استفاده از امکانات رسانه‌ای در انعکاس این رویداد، موجب ایجاد روابط و ارتباطات بین جریانات مختلف، علمای مختلف و مؤسسات و گروهها و شخصیت‌ها است. بنابراین ظرفیت برگزاری راهپیمایی اربعین میتواند هم جنبه‌های اجرایی و هم جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی داشته باشد، مثل برگزاری همایش‌ها، سمینارها، اجتماعات در سطوح مختلف با هدف معرفی این رویداد بزرگ اسلامی و تشیع.اما علت ترس و نگرانی دشمنان از این گردهم‌آیی خیلی واضح است. دشمنان مسلمانان و وحدت شیعیان و به‌خصوص دشمنان انقلاب اسلامی و جبهه‌ی مقاومت، طبیعی است که هم نگران باشند و هم بترسند، چون راهپیمایی اربعین مظهر وحدت و همکاری و نزدیکی بین ملت‌ها و مردم و باعث قدرت گرفتن این‌ها در منطقه و در صحنه‌ی بین‌المللی است. دشمنان از هر اقدامی که منجر به قدرت و تقویت شیعیان و جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی و منجر به تقویت و حمایت از جریان مقاومت اسلامی بشود، نگرانند و می‌ترسند. در نتیجه تلاش می‌کنند که آن را یا از بین ببرند یا تضعیف کنند.
بین دو کشور همسایه و مسلمان ایران و عراق در زمینه‌های مختلف نوعی هم‌گرایی اسلامی و منطقه‌ای ایجاد شده است. مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی از این روابط ناراحت و نگرانند.جمهوری اسلامی ایران و عراق امروز روابط گسترده‌ای در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و اقتصادی دارند و بین این دو کشور همسایه و مسلمان و برادر در زمینه‌های مختلف نوعی هم‌گرایی اسلامی و منطقه‌ای ایجاد شده است. مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی از این روابط ناراحت و نگرانند، چون این را باعث تقویت و قدرت و نقش منطقه‌ای و بین‌المللی ایران تعریف و تحلیل می‌کنند. فشاری که آمریکایی‌ها با تحریم‌ها و محاصره‌ی اقتصادی ایران می‌آورند، طبیعی است که این روابط را به‌نوعی برون‌رفت از این تحریم‌ها می‌دانند.
چرا راه‌پیماییِ اربعین در حال جهانی‌شدن است؟
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با جمعی از موکب‌داران عراقی حرکت عظیم راه‌پیماییِ اربعین را ظرفیت و ابزاری در جهت نیل امت اسلامی به «تمدن نوین اسلامی» دانستند و فرمودند « اگر ظرفیّتهای کشورهای اسلامی -ظرفیّت عراق، ظرفیّت ایران، ظرفیّت کشورهای دیگر منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا- بر روی هم مجتمع بشود، اگر این ظرفیّتها به هم برسند، این دستها در هم گره بخورند، آن وقت امّت اسلامی نشان خواهد داد که عزّت الهی یعنی چه؛ تمدّن عظیم اسلامی را به جوامع عالَم نشان خواهند داد؛ باید هدف ما این باشد و این راهپیمایی اربعین میتواند یک وسیله‌ی گویایی برای تحقّق این هدف باشد.»از این رو، حجت‌الاسلام دکتر احمد رهدار استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر در گفتار زیر نگاهی داشته است به ابعاد و ظرفیت‌های تمدنی پدیده‌ی پیاده‌روی اربعین.
در خصوص حرکت پرشور اربعین حسینی، سخت است که باقاطعیت بگوییم مهمترین ویژگی‌های آن چیست. به نظرم باید به چیستیِ ظرفیت‌های تمدنی و تاریخی این منسک بپردازیم.
نکته‌ی اول این است که در این منسک ما به نوعی شاهد معنویتی متفاوت از جنس معنویت‌های دیگر در اسلام هستیم. معنویت‌هایی مثل نماز و روزه و دیگر مناسک معنوی در اسلام معمولاً یک مکان خاص و یک ثبات و تمرکزی دارد، اما منسک اربعین حسینی علیه‌السلام گویا یک اعتکاف سیار است.
بر خلاف اعتکاف‌های پیشینی که مثلاً به مسجد یا و مکان مقدس دیگری می‌رویم و چند روز آن‌جا خودمان را محصور می‌کنیم و به صورت متمرکز و ثابت به عبادت می‌پردازیم، این منسک اما از این ویژگی برخوردار است که عبادتش از جنس عبادت در حال حرکت است. در واقع یک نوع اعتکاف جمعی سیار است که در آن هر اقدامی که انجام می‌دهیم، اقداماتی از جنس زندگیِ عادی مثل خوردن و حرف زدن و خوابیدن و بحث علمی یا ذکر گفتن و نماز خواندن و هر کاری از این جنس کنش‌ها، خودش مصداقی از این عبادت و این اعتکاف سیّار است.
شاید به تعبیر دیگری بتوان گفت که جواز رفتارهای متکثر در متن این منسک باعث میشود که سالک خسته نشود و سالکان بسیاری با ذواق متکثر و با ظرفیت‌های جسمی و روحی متکثر بتوانند با این منسک نسبت بگیرند. همین ویژگی به نوبه‌ی خودش باعث میشود که هر سال جمعیتی بیش از سال‌های گذشته را به‌سمت خودش دعوت کند. در واقع این ویژگیِ حرکت اربعین با یک شیبی، به آن استعداد جهانی شدن می‌‌دهد و ما در همین دهه‌ی اخیر نرخ رشد و شتاب این شیب را به‌وضوح دیده‌ایم.
نکته و ویژگی دیگرِ این منسک، «نظم معنوی» آن است. بر خلاف نگاه اولی و بدوی به قضیه که در بعضی موارد به نظر می‌رسد شاید نظم دقیقی رعایت نشده باشد، مثلاً در مقوله‌ی بهداشت، اما وقتی به صورت کیفی‌تر تأمل می‌کنیم، متوجه می‌شویم که نه، در این‌جا نوعی نظم حاکم است که باعث میشود میلیون‌ها نفر در یک زمان و جغرافیای محدودی بتوانند حوائج عادی زندگی خودشان را تأمین کنند و در عین حال، احساس سلوک در یک طریق معنوی داشته باشند.
این پدیده اساساً با شاخصه‌های مدیریت عرفی جهانِ امروز هم‌خوانی ندارد. مثلاً ما نمی‌توانیم با این مدیریت عرفی بیست میلیون جمعیت از اقوام مختلف از کشورهای مختلف را با زبان‌ها و با خُلق و خو و فرهنگ‌های مختلف را در یک زمان و مکان محدود و مشخصی جمع کنیم و در عین حال کمترین ناهنجاری و تنش مذهبی و خشونت را شاهد نباشیم.
همه‌ی سالکان این طریق گویی در قراردادی نانوشته متعهد شده‌اند به یک اصولی از جنس اصول معنوی. انگار همه در محضر امام حسین علیه‌السّلام هستند. انگار همه در این دایره‌ی مغناطیسی امام معصوم، حلیم و باگذشت و بااخلاق شده‌اند و این را همه به‌وضوح حس کرده‌اند.